TÜBİTAK’ın her yıl Bilim İnsanı Destekleme Başkanlığı tarafından mayıs ayında 1. Aşaması yapılan 3 aşamalı bir sınavdır. Sınavın temel amacı kimya, matematik, fizik, bilgisayar ve biyoloji dallarında lise ve ortaokul sonuncu sınıf öğrencilerinin yeteneklerini fark etmelerini sağlamak ve geliştirmektir.
Sınavın 1. Aşaması çoktan seçmeli ve dallara göre değişen soru sayıları ile belirli bir müfredat üzerinden yapılmaktadır. Birinci aşama sınavında başarılı olan her daldan 50 öğrenci, yaz okulu ve 2. Aşamaya geçmeye hak kazanır. Yaz okulu okullar açılmadan 15 gün önce başlar ve yoğun akademik takvimin yanı sıra kültürel geziler ile 15 gün boyunca devam eder. 2. Aşama sınavı ise aynı yılın Kasım sonu, Aralık başında biyoloji dalı hariç açık uçlu sorulardan oluşur. Biyoloji dalında ise sınav 1. Aşamaya benzer şekilde çoktan seçmeli olarak gerçekleştirilir. Fizik ve Bilgisayar dallarında ise ayrıca uygulamalı sınav da yapılır. Bu aşama sonunda dereceye giren ilk 25 kişi (her daldan) madalya ve ek puan ile ödüllendirilir. İlk 25 kişi hem kış okuluna hem de takım seçmelerine katılarak ülkemizi yurtdışında temsil etme hakkını yakalamak için yarışırlar.
Daha detaylı bilgiler için https://www.tubitak.gov.tr/tr/olimpiyatlar/ulusal-bilim-olimpiyatlari/icerik-kapsam adresini ziyaret edebilirsiniz.
Genel olarak her dal için takvim aşağıdaki gibidir.
| Tarih | Olay |
|---|---|
| Mayıs-Haziran | 1. aşama sınavı |
| Ağustos-Eylül | Yaz okulu |
| Kasım-Aralık | 2. aşama sınavı |
| Ocak-Şubat | Kış okulu |
| Mart-Nisan-Mayıs | Takım seçme sınavları |
| Nisan-Mayıs-Haziran | Takım kampları |
| Haziran-Temmuz-Ağusos | Uluslararası olimpiyatlar |
Kaynak: TÜBİTAK
TÜBİTAK Bilim Olimpiyatları Dallara Göre Kaynaklar
TÜBİTAK 2018 yılının sonundan itibaren çıkmış soruları 4 alandan başlayarak resmi sitesindeki ‘olimpiyat soru çözümleri’ sekmesinde çözümlü olarak vermeye başladı. Yeni başlayan adaylar için hem kendilerini denemeleri hem de temel konulara nasıl yaklaşılması gerektiği açısından oldukça önemli bir kaynak. Bunun yanında yine sitede her dal için müfredat ve kaynakçaya ulaşmak mümkün. Fakat bu kaynaklar belirli dallar için sadece birinci aşama sınavı için geçerli. İkinci aşama sınavlarına hazırlanırken yaz okulundaki hocalardan kaynak ve konu istemek daha doğru. Örneğin kimya için konuşmak gerekirse, lise 1,2,3 ve 4’ün müfredatının yanında üniversite genel kimya konularına da hakim olmak birinci aşama için oldukça önemli. Son iki yıldır (genel bir yaklaşım olmasa da) güncel bazı konulara da ayrıca birinci aşamada öncelik verilebiliyor. 2018 yılı birinci aşama sınavında ‘Sert ve Yumuşak Asit-Bazlar’ konusundan 2-3 tane, 2019 yılında ise ‘Sabun Yapımında İyot Titrasyonu’ konusundan 2 tane soru çıkmıştı. Genel olarak her konudan benzer sayıda sorular ile karşılaşıyoruz ve soruların normal müfradatın dışında yorum ve analiz becerilerini de test ettiğini unutmamamız gerekiyor. Birinci aşama sınavına girdiniz ve ilk 50 içerisinde (sayı değişkenlik gösterebilir ama genel olarak) yer aldıysanız ikinci aşama sınavı ve yaz okuluna katılmaya hak kazanırsınız.
İkinci aşama sınavı ve yaz okuluna geçmeden önce kaynaklardan bahsetmek önemli. Dallara göre kaynaklara aşağıdaki linkten ulaşabilirsiniz.
İkinci Aşama Sınavı ve Yaz Okulu
Yaz okulu sınav sonuçlarının açıklanmasının ardından (haziran) eylül başı ağustos sonu gibi başlar. 15 gün süren bu kamp konuların pekiştirilmesi ve daha derin bilgilere farklı bakış açısı kazanmak için çok önemlidir. Yaz okulu kampı genel olarak Afyon’da yapılmaktadır. Genel olarak iki haftayı birbirine bağlayan günün ortasındaki gün şehir turu ve gezi düzenlenir. Kamp sonu sınavının yapılması ile sona erer. Olimpiyata çalışmak için çok güzel bir ortam sunan Yaz Kampı alanında uzman hocalar ile günde 6 saat ders + 1.5 saat etüt olmak üzere devam eder.
İkinci aşama sınavı birinci aşamadan farklı olarak dalların daha derinine inen ve farklı problem tarzları sunan bir sınav tarzıdır. Kimya için toplam sekiz sorudan oluşan sınav 4 saat sürer (2 organik kimya, 2 analitik kimya, 2 anorganik kimya, 2 fizikokimya) sorular toplam 100 puan üzerinden değerlendirilir. Kaynak için (kişisel olarak) organik kimya için (Solomon), analitik için (Skoog), anorganik için (Atkins-Shiver) ve fizikokimya için (biraz ağır olabilir bu nedenle iyi bir genel kimya kitabının fizikokimya bölümü de kullanılabilir) (Atkins) güzel kaynaklardır.
İkinci aşama sonunda yapılan kamp sonu sınavı kampta işlenen konulardan kampın değerlendirmesi maiyetinde son gün yapılır.
Uluslararası Kimya Olimpiyatları
Yaz Kampı sonrasında Aralık ayı başı ve Kasım ayı sonu gibi 2. Aşama sınavı yapılır. Bu sınavda dereceye giren ilk 25 kişiye madalya ve kış okuluna katılma hakkı tanınır. Bu kamp sonunda yapılan takım seçme sınavı ile ulusal olimpiyatlar son bulur ve 4-6 kişilik belirlenen takımlar (ve yedekler) uluslarası düzeyde ülkemizi temsil etmek için üniversitelerde derslere katılır, laboratuvarlarda deneyler yaparak uluslarası sınavlara hazırlanırlar. 2020 yılında ikinci kez kimya olimpiyatları Türkiye’de düzenlenecek ve bilimin bayrağı İstanbul’da dalgalanacak. TÜBİTAK Başkanımız Sayın Hasan Mandal’ın Temmuz ayında uluslarası kimya olimyatlarının bayrağını Fransa’dan devralması ile 2020 IChO (International Chemistry Olympiad) İTÜ’de Temmuz ayında düzenlenecek. Şimdiden ülkemizi ülkemizde temsil edecek arkadaşlarımıza başarılar dileriz. Daha detaylı bilgiye aşağıdaki adresten ulaşabilirsiniz.
Bunun dışında uluslararası kimya olimpiyatları 10 saat (5+5) iki oturum şeklinde yapılmaktadır. Her katılımcı kendi dilinde sınava girmektedir. İlk aşama 5 saat aralıksız teorik sınav ikincisi ise 5 saatlik Practical (Deney) sınavıdır. Bu sınavda verilen bilgilerden yola çıkarak deney düzeneği kurulması, tabo-grafik doldurulması, hesaplama yapılması ve elde edilen ürünün veriminin hesaplanması gerekmektedir. Fizik ve Biyoloji alanlarında da benzer şekilde practical sınav bir oturum şeklinde yapılmaktadır. Biyolojide canlı üzerinde çalışarak, fizikte ise düzenek kurulduktan sonra hesaplama yapılması beklenmektedir.
Ulusal Derecelere Verilen Ödüller
Para ödülünün yanında ek katsayı ve lisans bursundan yararlanılır. Ek katsayı, Ulusal Bilim Olimpiyatlarında derece alan öğrenciler, girdikleri ilk lisans yerleştirme sınavı sonucuna göre alanlarıyla ilgili bölümleri tercih etmeleri durumunda ek katsayı hakkından yararlanırlar. Lisans bursu, Lise öğrenimini bitirdikten sonra gireceği ilk lisans yerleştirme sınavı sonucunda üniversitelerin bu yarışma alanlarıyla ilgili bölümlerinden birini kazanarak kayıt yaptıran öğrenciler 2205 – Yurt İçi Lisans Burs Programı kapsamında Altın madalya alanlar: 1.250 TL/ay Gümüş madalya alanlar: 1.000 TL/ay Bronz madalya alanlar: 750 TL/ay burs ile desteklenirler. Öğrencilerin temel bilimlerde eğitim görmeleri ve lisans yerleştirme sınavı sonucunda ilk 5000’de yer almaları durumunda bu burs miktarı Altın madalya alanlar: 3 Altın 4000 2 Altın 3750 1 Altın 3500 Gümüş madalya alanlar: 3.000 TL/ay Bronz madalya alanlar: 2.000 TL/ay çıkmaktadır (TÜBİTAK)
Uluslararası Derecelere Verilen Ödüller
Lisans bursu, Uluslararası Bilim Olimpiyatlarında madalya alarak yarışma alanlarıyla ilgili bölümlerine kayıt yaptıran öğrenciler 2205 – Yurt İçi Lisans Burs Programı kapsamında 1.000 TL burs ile desteklenirler. Doğrudan yerleştirme hakkı, Uluslararası Bilim Olimpiyatlarında Madalya alan öğrenciler ilk lisans yerleştirme sınavına girdikleri yıl bir defaya mahsus olmak üzere devlet üniversitelerinin ilgili bölümlerine doğrudan yerleştirilme hakkından yararlandırılır. Ek katsayı, Uluslararası Bilim Olimpiyatlarında madalya alan öğrenciler, girdikleri ilk lisans yerleştirme sınavında bir defaya mahsus olmak üzere ek katsayı hakkından yararlandırılır (TÜBİTAK)
TÜBİTAK Ulusal Bilim Olimpiyatları Değerlendirme Yöntemi Kaynağına göre; a. Birinci Aşama Sınavı’nın Değerlendirilmesi:
Birinci Aşama Sınavı sonuçlarının değerlendirilmesi sınav yapan kurumun optik sonuçları dikkate alınarak ilgili Olimpiyat Komitesi tarafından yapılır. Olimpiyat Komitesinin, BİDEB Başkanı’nın sözlü/yazılı görüşünü alarak belirlediği puanın üzerinde puana sahip öğrenciler, Yaz Okulu, Kurslar ve İkinci Aşama Sınavı’na davet edilir.
Birinci Aşama Sınavı’nda başarılı olan öğrenciler, İkinci Aşama Sınavı’na girmeye hak kazanır ve BİDEB tarafından düzenlenecek olan Yaz Okulu’na davet edilir. b. İkinci Aşama Sınavı’nın Değerlendirilmesi:
Değerlendirmeler, genel sıralama ve/veya baraj puanları üzerinden yapılır. Baraj puanı, her madalya türü için BİDEB Başkanı’nın sözlü/yazılı görüşü alınarak ilgili Olimpiyat Komitesi tarafından belirlenebilir. İkinci Aşama Sınavı’nda derece alan öğrencilere Madalya ve Başarı Belgesi verilir, öğretmenlerine ise Takdir Belgesi verilebilir. Madalyalar, genel sıralamadaki puan kırılımlarına göre 4 altın, 8 gümüş ve 12 bronz madalya şeklinde dağıtılır. Puanlarda eşitlik olması durumunda madalya sayılarında BİDEB Başkanlığının onayı ile bir önceki ya da bir sonraki puan dikkate alınarak artırma/azaltma yapılabilir.
İkinci Aşama Sınavı sonucunda, madalya alan ve BİDEB Başkanı’nın sözlü/yazılı görüşü alınarak ilgili Olimpiyat Komitesi tarafından belirlenen öğrenciler, düzenlenen Kış Okulu’na davet edilirler.